Refleksje z badań. Sporządziła Kalina Kukiełko
W 2021 roku zbadaliśmy działania wolontariackie w województwie zachodniopomorskim. Przeprowadziłyśmy wywiady z koordynatorami/liderami organizacji zajmujących się wolontariatem w czterech miastach regionu, a dla wszystkich wolontariuszy przygotowaliśmy internetową ankietę. Celem naszych działań było przede wszystkim dokonanie diagnozy funkcjonowania tych instytucji tak, aby wsparcie udzielane im przez Regionalne Centrum Wolontariatu i Urząd Marszałkowski było adekwatne do ich rzeczywistych potrzeb. Chcieliśmy dowiedzieć się również, jaka jest ich sytuacja w czasie pandemii, jak wygląda organizacja ich pracy, jakie mają zaplecze osobowe i materialne, a także tego jak definiują pojęcia „wolontariatu” i „wolontariusza”.
Koordynatorzy
Z odpowiedzi udzielanych podczas wywiadów wyłoniły się trzy najważniejsze grupy zagadnień, które dodatkowo omówiliśmy z koordynatorami Centrum Wolontariatu (CW) podczas grudniowej Partycypacji: Czym jest wolontariat? Kim jest wolontariusz?; Jak promować wolontariat? Jak zachęcać do bycia wolontariuszem?; oraz Skąd pozyskiwać środki na finansowanie wolontariatu? Liderzy wskazywali przede wszystkim na potrzebę: wsparcia finansowego organizacji, pozwalającego na zatrudnienie przez CW pracownika na etat; ułatwienia pozyskiwania funduszy na działanie stowarzyszeń, organizacji pozarządowych, CW; wsparcia finansowego pozwalającego na bardziej rozbudowane akcje pomocowe; usprawnienie przepływu informacji między wszystkimi szczeblami organizacji wolontariatu (wewnątrz i na zewnątrz organizacji); unormowania zasad współpracy z instytucjami korzystającymi/mogącymi korzystać z pomocy wolontariuszy; akcji reklamujących wolontariat wspieranych lokalnie i regionalnie; spotkań wolontariuszy, koordynatorów z różnych miejscowości – wzajemne wsparcie, wymiana doświadczeń, dobrych praktyk; stworzenia systemu przywilejów dla wolontariuszy (np. zniżki na bilety transportu publicznego czy usługi); rozbudowanych badań wolontariatu w województwie zachodniopomorskim, pozwalających nie tylko na zdefiniowanie pojęć „wolontariusz” i „wolontariat”, ale również opracowanie zasad funkcjonowania wolontariatu w regionie, związanych z nim korzyści i bonusów dla wolontariuszy, sieciowania, opracowania wspólnej akcji promocyjnej itd.
Wolontariat, to możliwość doświadczania rzeczy o jakich bym w życiu nie pomyślała. W moim życiu wpłynął bardzo na to, że nabrałam dystansu do wielu spraw. Dał mi możliwość poznawania nowych ludzi. Doświadczania i smutku, i radości, i tragedii, i sukcesów związanych z różnymi historiami życiowymi.
Wolontariusze
O możliwości bycia wolontariuszem nasi respondenci najczęściej dowiadywali się od znajomych, z lokalnej prasy lub podczas projektów wolontariackich w szkole. Kluczowymi cechami wolontariusza, które wymieniali są: bezinteresowność, zaangażowanie i niesienie pomocy innym. Wolontariusz jest „Osobą, która bezinteresownie pragnie pomóc tam, gdzie tej pomocy potrzebują”. Wolontariat jest dla uczestników naszych badań miejscem spotkań, w którym można dzielić wiedzą i pomagać, źródłem spełnienia i satysfakcji. Podobne są motywacje działań wolontariackich: dzielenie się wiedzą, pomoc innym oraz potrzeba zaangażowania się w kwestie społeczne. Plusy wolontariatu to: zadowolenie tych, którym się pomaga; satysfakcja; nabywanie umiejętności organizacyjnych; poznawanie innych; empatia, „nauczenie, aby zrozumieć a nie oceniać”. Minusy: nieustanna potrzeba poszukiwania źródeł finansowania, nieufność ludzi, brak czasu na pełnienie tej roli. Wśród respondentów większość działa jako wolontariusze ponad 2 lata, ale są też tacy, którzy dopiero zaczynają swoją przygodę z tego typu działaniami. Dla niektórych uczestnictwo w wolontariacie to działanie od akcji do akcji, ale zwykle jest to długotrwała współpraca. Jako obszar działania wolontariusze wskazują pomoc dzieciom, pomoc seniorom, pomoc zwierzętom oraz konkretne działania akcyjne. Respondenci chcieliby też, częściej uczestniczyć w działaniach na rzecz zwierząt, seniorów dzieci. Chcieliby także pomagać „na zapleczu” różnorodnych akcji charytatywnych. Wolontariusze współpracujący z organizacjami nie zawsze są ich członkami. Uczestnicy badań wskazywali również dodatkowe bodźce, które ułatwiłyby ich pracę: np. wsparcie dla wolontariuszy ze strony miasta (chociażby w postaci zniżki na bilety, po wypracowaniu danej liczby godzin). Niektórzy wspominają również o przydatności wprowadzenia kursów związanych z pozyskiwaniem i utrzymywaniem sponsorów. Nasi respondenci to osoby w między 25 a 55 rokiem życia oraz poniżej 18 roku życia. Większość mieszka i działa w miejscowościach poniżej 50 tys. mieszkańców
Przy tym całym wachlarzu emocji, który nam towarzyszy, wolontariusze muszą być przygotowani na różne sytuacje. To mogą być sytuacje, które powodują łzy szczęścia, ale często są to łzy związane z biedą, z rozpaczą, z tragedią, która się w danej rodzinie, danym domu wydarzyła.
Pole działania
Obszar działań wolontariackich jest w istocie nieograniczony i widać, to również w odpowiedziach uczestników naszych badań. Najczęściej jest to pomoc osobom starszym; lokalna pomoc charytatywna; promowanie działań lokalnych; zajęcia dla dzieci, młodzieży, rodzinne (języki obce, obsługa komputera, robótki ręczne, kulinaria); Szlachetna Paczka; WOŚP; działania międzysektorowe (współpraca społeczników, stowarzyszeń i samorządu) np. podczas organizacji pikników charytatywnych; zbiórki charytatywne np. na drogi lek dla dziecka; prowadzenie jadłodzielni; magazyn społeczny (w którym gromadzone są rzeczy codziennego użytku „do zabrania”) czy sale rehabilitacyjne.
Dopóki człowiek tego głośno nie powie, nie zdaje sobie sprawy, że tak dużo się dzieje!